İKİNCİ ŞANS
Dünyadaki tüm canlıların en masum halidir bebeklik… Ve nerede doğup kimin bebeği olacağına karar veremeden büyür bütün canlılar. Düşünen ve acıyı sorgulayabilen insan evladı ise belki de bu kendiliğinden gelen yaşam biçiminin ya da seçimsizliğin en mağdur olanıdır. En basit hali ile ifade etmek gerekirse; eğer sağlıklı, ekonomik gücü olan ve eğitimli bir çevrede sorumluluk sahibi ailelerin evladı olarak dünyaya gelmiş iseniz çok şanslısınız. Ama belki de asla yaşanmaması gereken bir ortam içine doğabilirdik hepimiz.
Fırsat eşitliği kavramı, yüzyıllardır üzerinde tartışılan ve temel ekonomik sistemlerin belki de en önemli ayrışma noktası olan insanlığın da kendini sorguladığı ama bir o kadar da umarsız kaldığı bir konu. Çünkü hepimiz şuan iş yerimizde sıcak kahvemizi içerek bilgisayar başında klavye tuşları ile dünyayı kurtarıyoruz ya da çayımızla günün en önemli haberleri okuyoruz. Belki de erken kalkıp ormanda yürüdük ve şimdi en sevdiğimiz diziyi izlerken çocukların okuldan servisle gelmesini bekliyoruz. Bu rutinin içerisinde, bizimle aynı şartlara doğmayan milyonların bulunduğuna ilişkin farkındalığımız olsa da birçoğumuz sosyal çevremizde yapılan bağış kampanyalarına katkıda bulunmak veya maddi imkânlar ölçüsünde kısmi yardımlar yapmak dışında HİÇBİR ŞEY yapmıyoruz. Yapamayız! Gitmek zorunda olduğumuz bir işimiz, bakmak zorunda olduğumuz bir ailemiz ve temizlemek zorunda olduğumuz evimiz, sosyalleşecek arkadaşlarımız var. Ama daha da önemlisi ÖN YARGILARIMIZ var!
En çok da bu fırsat eşitsizliği içerinde doğup, çevresel koşullarını değiştirmeye gücü olmayan ve suça sürüklenenlere, geçerli hukuk sisteminin verdiği ceza süreci tamamlansa da toplumla yeniden uyumlaşma sağlayamayan bireylere karşı belki de…
Washington Üniversitesinde öğrenci olmadan önce hapse giren Omar Amili, 16 yaşında lüks bir yaşam biçiminin kendini cezbettiğini ve bu sebeple banka dolandırıcılığına bulaştığından bahsederken, 21 yaşına kadar Kuzeybatı Pasifikte’ki çatlak evlerde, koruyucu ailelerde ve evsiz barınaklarda büyürken o kadar parasının ve lüks arabasının olacağını hayal edemediği bir hayatın tadına vardığını ifade ediyor. [i]
Omar gibi ikinci şansı yakaladığında toplum için üretken ve faydalı olan binlerce öykü var. Herkes onlar kadar şanslı da olmayabiliyor elbette. Bu şansı kullanabilmelerinin ilk ve belki de en önemli dayanaklarından biri de dış dünyanın önyargılarını kırabilmeleri.
Araştırmalar suç faaliyetinin tekrarını azaltmak için hapsedildikten sonra cezasını tamamlayan hükümlülerin sürdürülebilir bir iş bulmalarını ve bu işi sürdürebilmelerini güçlü bir koruyucu faktör olarak değerlendirdiğinden ABD Başkanı Biden, 31 Mart 2022’de 10362 sayılı Bildiri’yi imzalayarak Nisan ayını “İkinci Şans Ayı” olarak ilan etti. [ii] Bildiride “Amerika’nın ikinci şanslar ülkesidir olduğundan ve ceza ve çocuk adaleti sisteminin çocuklara anlamlı fırsatlar sağlamasının rehabilitasyon ve kurtuluş için kritik öneme sahip olmasından bahsediliyor.
Türkiye gibi geleneksel aile yapısına sahip toplumlarda dayanışma ve yardımlaşma ruhunun genlerimize kodlanmış yüce bir duygu olduğunu düşünürsek, ülkemizde de bu anlamda kırılması gereken ön yargılar ve gerçekleştirilmesi gereken devrimci reformlara çok ihtiyaç var.
[i] https://magazine.washington.edu/feature/after-prison-10-stories-of-second-chances/